Maków Maz. Historyk Mariusz Celmer wydał książkę

Historia stosunków między władzami PRL, a Kościołem Rzymskokatolickim to niewątpliwie jeden z bardziej istotnych fragmentów dziejów politycznych powojennej Polski. Mechanizmom i metodom walki z Kościołem, stosowanym przez władze komunistyczne poświęcono już niejedną publikację i opracowanie naukowe.

Teraz swoją cegiełkę i wkład do historiografii najnowszych dziejów Kościoła dokłada makowianin, dr nauk humanistycznych, Mariusz Celmer. Nakładem krakowskiego wydawnictwa Avalon we współpracy z Muzeum Mazowieckim w Płocku ukazała się jego książka „Władze państwowe wobec Kościoła Rzymskokatolickiego diecezji płockiej w latach 1945-1970”.

- Władze komunistyczne w latach 1945-1970 prowadziły politykę wyznaniową wobec Kościoła Rzymskokatolickiego na obszarze diecezji płockiej, która polegała na ograniczaniu i eliminowaniu jego wpływu na wiernych. Różnymi metodami starano się osłabić pozycję Kościoła Katolickiego i jego rolę w przestrzeni publicznej. Wobec duchowieństwa oraz wiernych zastosowano różnego rodzaju formy represji, szykan i dyskryminacji – mówi nam dr Mariusz Celmer.

W opinii historyka, działania władz PRL na terenie diecezji płockiej stanowiły odzwierciedlenie analogicznych działań prowadzonych przez władze państwowe wobec Kościoła w innych regionach Polski. Miały one charakter zarówno jawny, jak i ukryty prowadzony przez komunistyczny aparat represji. Odnosiły się przy tym nie tylko do działalności duszpasterskiej czy organizacyjnej Kościoła, lecz także misyjnej, katechetycznej, dydaktycznej, charytatywnej, opiekuńczej, budownictwa sakralnego.

Kilkunastu kapłanów z diecezji płockiej zostało aresztowanych i było więzionych z przyczyn politycznych, np. ks. Franciszek Ossowski, proboszcz parafii Zielona Ciechanowska, który został skazany w 1950 r. na karę 12 lat więzienia za krytykę władz komunistycznych, czy ks. Jerzy Dąbrowski, proboszcz parafii Sobowo (pow. płocki) skazany na karę 8 lat więzienia za współpracę z podziemiem niepodległościowym

- opowiada nasz rozmówca.

Ponadto wielu duchownych i wiernych świeckich zostało skazanych na kary grzywny przez kolegia karno-administracyjne za nielegalne zgromadzenia, czy zbiórki pieniężne na rzecz Kościoła – dodaje.

Szykany spotykały nie tylko duchownych, ale również wiernych należących do diecezji płockiej.

- Wiernym utrudniano udział w uroczystościach religijnych, np. w Milenium Chrztu Polski w 1966 r., czy w tradycyjnych pielgrzymkach do Skępego we wrześniu każdego roku. W 1958 r. represjom karno-administracyjnym zostało poddanych wiele kobiet z terenu diecezji płockiej, które czynnie sprzeciwiały się usuwaniu krzyży ze szkół przez władze komunistyczne. Do najciekawszych materiałów należy zaliczyć dokumentację wytworzoną przez struktury UB/SB, która dotyczy inwigilacji i zwalczania Kościoła Katolickiego na terenie diecezji płockiej i jest przechowywana w Archiwach IPN. Jedna z jednostek archiwalnych dotycząca inwigilacji Kurii Diecezjalnej w Płocku i duchowieństwa parafialnego z terenu diecezji płockiej liczy aż 83 tomy – mówi.

W swojej książce dr Mariusz Celmer opisuje również przykłady działających wewnątrz Kościoła ruchów, których członkowie popierali władzę ludową. I te choć nie były powszechne, to jednak również się zdarzały - Muszę stwierdzić, że zarówno okres stalinowski, jak i okres rządów ekipy Władysława Gomułki były równie trudne dla Kościoła Płockiego. Jednakże specyfiką diecezji płockiej był okres od 1964 r., kiedy to ordynariuszem diecezji płockiej został ks. dr Bogdan Sikorski, uznawany przez władze państwowe za jednego z najbardziej lojalnych członków Episkopatu Polski. Jego działalność i wpływ na duchowieństwo diecezji była odbierana przez władze świeckie jako postawa lojalna i ugodowa wobec nich. Działalność biskupa Sikorskiego i jego postawa wobec władz PRL wymaga dalszych pogłębionych badań naukowych.

Książka makowskiego historyka jest efektem obronionej przez niego rozprawy doktorskiej na Wydziale Historycznym Akademii Humanistycznej im. Aleksandra Gieysztora w Pułtusku w 2017 r. Materiał źródłowy do książki dr Celmer zbierał przez pięć lat. Praca nad książką, łącznie z jej napisaniem zajęła mu siedem lat.

Muszę powiedzieć, że materiał źródłowy dotyczący działań władz komunistycznych wobec Kościoła Rzymskokatolickiego na terenie diecezji płockiej jest przeogromny. Pisząc książkę analizie poddałem około 30 tysięcy stron dokumentów. Wykorzystałem źródła archiwalne z 10 archiwów: Archiwum Akt Nowych w Warszawie, Archiwów Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie i Bydgoszczy, Archiwum Państwowego w Warszawie i jego oddziałów w Milanówku, Mławie i Pułtusku oraz Archiwum Państwowego, Archiwum Diecezjalnego i Archiwum Kurii Diecezjalnej w Płocku

– mówi.

Wiele stron książki autor poświęcił na przedstawienie informacji dotyczących działań władz komunistycznych wobec Kościoła w naszym regionie, na terenie powiatów: przasnyskiego, pułtuskiego, wyszkowskiego, mławskiego, ale także ostrołęckiego (parafie Goworowo i Kunin) i makowskiego.

- W czasie kwerendy archiwalnej dotarłem do wielu wątków dotyczących duchowieństwa i parafii z terenu Makowa Mazowieckiego i powiatu makowskiego. Chociażby do problemów związanych z budownictwem sakralnym, np. z kwestią budowy nowych kościołów w Sypniewie i Szwelicach, na które władze PRL przez wiele lat nie chciały wydać pozwolenia, ale również do represji wobec duchowieństwa, współpracy z aparatem bezpieczeństwa, postaw duchowieństwa wobec wydarzeń społeczno-politycznych i wielu innych - opowiada.

MARIUSZ CELMER (ur. w 1977 w Makowie Mazowieckim) – dr nauk humanistycznych, historyk. Absolwent Instytutu Historii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II w Lublinie. Nauczyciel historii i wiedzy o społeczeństwie w Liceum Ogólnokształcącym im. Marii Skłodowskiej-Curie w Makowie Mazowieckim. Jego zainteresowania naukowe koncentrują się wokół historii Polski w XX wieku, takich kwestii jak: dzieje komunistycznego aparatu represji, historia Kościoła katolickiego, dzieje Mazowsza. Autor kilkunastu artykułów opublikowanych w czasopismach naukowych, m.in. w „Notatkach Płockich”, „Roczniku Towarzystwa Naukowego Płockiego”, „Studiach Mazowieckich”, „Zeszytach Historycznych WiN-u”.